قران موجود در کتابخانه ی بریتانیا ، کتابت یافته – به صورت تخمینی- در سده ی دوم هجری در حجاز، دارای نوعی خط کوفی با ویژگی خاص است، مایل (شیب دار) با خطوط عمودی طویل که شیب کمی به عقب دارند. این قران روی پوست گوساله کتابت یافته و دارای صفحاتی با قطع عمودی است. سایر قرانهای باقیمانده ، تا سده ی چهارم هجری، اغلب به صورت قطع افقی بوده و خط کوفی شان غالبا خطوط افقی کشیده داشته و با انم " مشق" معروف هستند. در صد سال اولیه اصلاحاتی چند ، برای کمک به درست خواندن قران انجام یافت، از آن جایی که از ویژگی خط عربی این است که مصوت های کوتاه را ارائه نمی دهد، طرحی برای نشان دادن این حروف مصوت با نقطه های قرمز یا زرد به وسیله " ابوالاسود دوئلی" ( وفات سال 688 میلادی) ابداع شد. شاگردان او " نصربن عاصم" ⁵ و " یحیی بن یأمور "⁶ به وسیله نقاط سیاه در بالا یا زیر خط زمینه، جداسازی حروفی که طرح کلی یا خطوط اصلی یکسانی داشتند را ایجاد کردند. اصلاحات بیشتر در مورد علائم حروف  صامت  یا بی صدا و یک سیستم علائم مصوت که نیازی به رنگی بودن نداشتند، در آخر سده ی دوم توسط " خلیل بن احمد الفراهیدی"⁷ معرفی شدند. به هر حال گزینش این سیستم ، از شکل خاصی پیروی نمی کرد.

در دوران امویان و عباسیان، شماری چند از خطوط منحنی به جهت نگارش متون غیر مذهبی توسعه یافتند. گسترش این خطوط تا سده ی سوم هجری ادامه یافت، اما با دوام ترین آن ها " خط نسخ تحریری ساده" بود، که امروزه در صنعت چاپ بکار می رود. در اوایل سده ی چهارم هجری، " ابن مقله" (وفات 329هـ.ق) وزیر، روشی برای ارزیابی تناسب خطوط ابداع کرد که بر مبنای نقطه چهارگوش به پهنای قلم بود که با الف ساده عمودی، اولین حرف و دایره ای به عمق الف، مشخص می گردید.⁸

در دوره ی صدر اسلام ، خوشنویسی نمودار عظمت قرآن و اغلب با تزیینات تذهیبی همراه بود که بیشتر از جنس طلا و عناصری به رنگ قرمز ، آّبی یا سبز بود. در تزیین سرلوحه کتاب و عناوین سوره ها، خط را با نقوش گیاهی و هندسی ترکیب می کنند. صفحاتی متعلق به یک قران در کتابخانه ی مسجد جامع " صنعا"⁹ منتشر شده که تاریخ آن به دوره ی امویان بر می گردد که به صورت کاملا استثنایی تمثالی را از مسجدی با طاق های بسیار ، نشان می دهد. به هر ترتیب هیچ گونه تصاویر غیر مذهبی از این دوران باقی نمانده است که با توجه به آن و قیاس با موارد مذهبی بتوان مشخص کرد که آیا میان هنر مذهبی و غیرمذهبی به لحاظ زیبایی شناسی و تکنیک تفاوت وجود داشته یا نه.

پی نوشت:

1- Nabatean-Alphabet : الفبای نبطی ، اصول کتابتی که از 150ق.م تا 150م در مملکت نبطی پطرا، در شبه جزیره عربستان به کار می رفت. نبطیان از اعراب قدیم بودند که در حد فاصل سوریه و عربستان از فرات تا دریای سرخ پراکنده بودند.

2- قبطیان نام مردمان بومی مصر است.

3- Umayyads/ Omayyads/ Umavides

4- Graffitiمخططات: نقوش خطی درهم ، نامنظم و کتیبه های مخدوش که بر سنگ ها و دیوارهای ویرانه های باستانی به صورت خراشیدگی باقی مانده است.

5- Nasr b. Asim

6- Yahya b. Yamur

7- Ahmad al-Frahidi

8- برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: یاسین حمید سفادی، خوشنویسی اسلامی، ترجمه: مهناز شایسته فر، تهران: انتشارات مطالعات هنر،1381.

9- sana

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: